Sint Jan is in onze christelijke cultuur, in tegenstelling tot bv. Kerstmis en Pasen, niet heel bekend. In de antroposofie en op de vrijescholen is het echter een belangrijk jaarfeest, dat met bloemenkransen en vrolijk buitenspel gevierd wordt. Zoals met alle jaarfeesten valt er op heel veel verschillende niveaus iets te vertellen over de aard van dit feest. Zelf vind ik het altijd prettig om het dicht bij de natuur te houden, want voor mij is de gang van de natuur de diepste kern van de jaarfeesten.

Sint Jan valt samen met de zomerzonnewende, de langste dag van het jaar. De astronomische zomer begint op deze dag, en de energie van de aarde op het noordelijke halfrond is dan op haar hoogtepunt. Na de onstuimige groei en bloei van de lente houdt moeder Aarde zich nu bezig met het behoud van de soort door zichzelf in vruchten en zaden te veranderen. Alles staat bol van vruchtbare belofte, de natuur is op haar uitbundigst. Het is de tijd waarin de aardeziel zich door de sterke lentegroei zo hoog mogelijk richting het hemelrijk heeft verheven, zo hoog dat hemel en aarde één lijken. Die verbinding tussen hemel en aarde zoeken we ook zelf: naar buiten gaan we, we willen één zijn met het goddelijke wezen van natuur en zon! De zomerziel is open, volledig uitgeademd, en buiten is de wereld. Dat betekent ook dat de seizoenstafel in huis welhaast vergeten lijkt te zijn. Toch is het fijn om aandacht te blijven besteden aan de seizoenstafel. Dat is immers in veel vrijeschoolse en antroposofische gezinnen het focale punt in huis, waar zichtbaar is wat buiten in de natuur gebeurt en op welke plek in de stroom van het jaar (en de jaarfeesten) we ons bevinden. Een seizoenstafel onderhouden in de zomer hoeft niet uitgebreid te zijn. Met een paar dingen ben je er al: Een mooie kaart, die voor jou een aspect van de kwaliteit van het Sint Jansfeest weergeeft. Wat wilde bloemen, onhandig liefdevol in een glas gezet door kinderhanden. Een steen of een schelp. Kleine dingen die je samen kunt kiezen. Om vervolgens weer lekker naar buiten te gaan natuurlijk, de uitbundige natuur in: waar het gras groen is, de vruchten rijpen en de zon ons verwarmt.

Maar met het hoogtepunt van de zomer komt ook de donkere helft van het jaar weer voorzichtig om de hoek kijken. Sint Jan is namelijk ook een tijd van ommekeer: in de tijd na midzomer korten de dagen immers weer. En hoewel de zomer eindeloos lijkt, is deze cyclus onstuitbaar. Na de zomerzonnewende bewegen we ons weer naar de winterzonnewende toe. Zo kun je ook de woorden zien die rond Sint Jan vaak genoemd worden: ‘Hij moet groeien, ik moet afnemen’. En dat is ook zo. Sint Jan, met zijn uiterlijke licht en zonnewarmte, zal afnemen zodat we kunnen toe bewegen naar de groei van het innerlijke licht dat wedergeboren wordt met Kerstmis. Welk licht vervolgens weer met Sint Jan tot een uiterlijk hoogtepunt kan komen, in een eeuwige natuurlijke cyclus van groei en verval, bloei en rust, uit- en inademing, licht en donker.

Het mooie van de jaarfeesten vieren is hoe ze ons steeds weer vragen de tegengestelde kwaliteit van de natuur buiten ons, juist ín onszelf op te zoeken en te ontwikkelen. Zo staan we bijvoorbeeld in de donkstere nacht van de winter stil bij de wedergeboorte van het licht in onszelf. En in het voorjaar, als het nieuwe leven de dorheid van de winter verdrijft, vraagt Pasen ons om ook stil te staan bij de dood. Zo roept Sint Jan ons op om stil te staan bij een natuur die uitbundig naar buiten is getreden, en daarbij zelf weer even naar binnen te keren. Om te midden van een overvloedige, zomerse warmte ons niet te verliezen in uiterlijkheden. Maar om ons weer even bewust te worden van ons innerlijk licht nu we weer richting de donkstere helft van het jaar toe bewegen. Dat wil niet zeggen dat de uitbundige natuur niet ook gevierd mag worden! Met Sint Jan kunnen we ons aan de ene kant overgeven aan zonlicht en warmte en vieren we met plezier de weelderige natuur die ons haar gaven schenkt. En aan de andere kant kunnen we het innerlijke leven een kans geven zich te ontwikkelen, door het uiterlijke vuur en zonlicht om te vormen tot een innerlijk weten van het vuur en het licht in onszelf. Om uiterlijk succes niet als het belangrijkste te zien, maar onze innerlijke kwaliteiten en liefde.

Hoe dit te vertalen in het vieren van dit jaarfeest thuis met kleuters en kinderen? Allereerst om ontspannen om te gaan met de datum van Sint Jan. De kwaliteiten van het Sint Jansfeest kunnen gevierd worden op 21 juni (de astronomische zonnewende), op 24 juni (de geboortedag van Johannes de Doper, Sint Jan) of op een andere dag in de vroege zomer. Als je kinderen op de vrijeschool hebt volg je gemakkelijker de data waarop de school dit jaarfeest viert, maar voor het vieren van Sint Jan thuis met het gezin kan het zijn dat een andere dag soms beter past. Dat is niet erg. De natuur houdt zich niet strikt aan data, maar neemt haar eigen tijd. Gun jezelf en je gezin eenzelfde zachtheid in tijd. Activiteiten zijn lekker buiten: samen eetbare bloemen zoals vlierbloesem, madelief en paardenbloem plukken en vervolgens picknicken met zomerse gerechten en dranken; een vuur maken en daar (veilig!) overheen springen; de Zevensprong zingen en dansen (op www.vrijeschoolliederen.nl kun je de tekst vinden); kersen eten en de pitten zo ver mogelijk uitspugen, bellen blazen… dit zijn allemaal fijne activiteiten waarmee je met kinderen Sint Jan kunt vieren. Traditioneel gezien horen daar ook vers gemaakte bloemenkransen bij. Hoewel het voor de beginner soms een uitdagende klus kan zijn is het uiteindelijk toch relatief makkelijk om van grassen een krans te vlechten en deze met bloemen te versieren. Maak je geen zorgen of het ‘wel mooi genoeg’ wordt: kinderen vinden wat moeder- en vaderhanden maken prachtig en het resultaat is vaak bijzonder feestelijk! Daarbij noem ik graag een kleine Sint Jans familietraditie in ons huis: bloemenkrans portretten. Ieder jaar, op de ochtend van Sint Jan, maak ik portretfoto’s van de kinderen. Zongebruinde snoetjes van het buitenspelen, witte kleding en op het hoofd de verse, zacht geurende bloemenkransen. Verlegen maar trots willen ze graag op de foto, en meer dan eens wordt er blij gezegd ‘mooi hè, mamma!’ En zo is het kind. Fijne Sint Jan!

PS.: Mocht je meer willen lezen over het vieren van Sint Jan, dan zijn de volgende boekjes in ’t Winkeltje van het Van Dam Huis te koop: ‘Sint Jansfeest’ door Het Zonnejaar – Jaarfeesten ABC; ‘Schipper mag ik overvaren? De jaarfeesten in de stroom van de seizoenen’ door Juul van der Stok; en ‘Het hele jaar feesten – Lente en Zomer’ door Lisa Wade en Daan Rot.

Iets over de auteur van het artikel:

Ik ben Marleen Evers, zelfstandig ondernemer en moeder van 2 kleuters. Ik schrijf op Instagram onder de naam @vrijeschoolvoorbeginners over alles rond de vrije school, antroposofie en natuurlijk ouderschap, met een flinke dosis humor en relativeringsvermogen. Daarnaast beheer ik het Instagram account van ’t Winkeltje @antroposofischwinkeltjehaarlem.